อิหม่าม อัล-ฆอซาลีได้กล่าวไว้ในกีตาบของท่านที่ชื่อ อิหฺยา อูลูมุดดีน ว่าด้วยระดับการถือศีลอดนั้นมี 3 ระดับขั้นด้วยกัน คือ "เอาวาม" การถือศีลอดของคนทั่วไป "เซามูลคอวาศ" การถือศีลอดของคนทีพิเศษ และ "เซามูคอวาศุลคอวาศ" การถือศีลให้กับผู้ที่พิเศษ-ของพิเศษ

ระดับขั้นแรก

การถือศีลอดของคนทั่วไป(صوم العوام) คือ การละเว้นจากการกินและดื่มและรักษาอวัยวะเพศจากสิ่งที่ล่อใจของความต้องการทางเพศ ระดับขั้นของการถือศีลอดของประเภทนี้ในทัศนะของ อิหม่าม อัล-ฆอซาลี นั้นเป็นระดับขั้นของการถือศีลอดที่ต่ำสุด ทำไม? ก็เพราะว่า ในการถือศีลอดประเภทนี้นั้นเป็นแค่การละเว้นจากการรับประทาน จากการดื่มและระงับจากการมีเพศสัมพันธ์ระหว่างสามีภรรยาเท่านั้น

ถ้าหากการถือศีลอดของเขาละเว้นแค่การรับประทานและการดื่มพร้อมกับไม่ร่วมประเวณีระหว่างสามีภรรยาในเวลาของกลางวันเพียงเท่านั้น ฉะนั้น คำพูดของท่านนบี ศ้อลฯ ที่เคยกล่าวว่า การถือศีลอดของคนประเภทนี้เข้าไปอยู่ในการถือศีลอดที่ขาดทุน กล่าวคือ มีการถือศีลอดแต่ไม่ได้รับผลบุญนอกจากได้รับแค่นิดเดียว เรื่องนี้แหละที่ท่านนบี ศ้อลฯ ได้เตือนด้วยคำกล่าวที่ว่า "มีคนถือศีลอดมากแต่ว่าเขาจะไม่ได้รับผลบุญในการถือศีลอดของเขา และเขาได้รับเพียงแค่ความหิวและความกระหายเท่านั้น"

ระดับขั้นที่สอง

การถือศีลอดของคนพิเศษ(صوم خواص ) คือ นอกเหนือจากการไม่รับประทานและดื่มพร้อมกับระงับอารมณ์ใฝ่ต่ำแล้ว เช่นเดียวกันนั้นเขาระงับตัวของเขาจากการฟัง การมอง การพูด การเคลื่อนใหวของมือและเท้าจากทุกๆสิ่งที่เป็นบาป ดังนั้นการถือศีลอดของประเภทที่สองนี้มักจะถูกเรียกการถือศีลอดของบรรดาคนซอลีฮีน(คนที่ดี)

ในทัศนะของท่านอิหม่าม อัล-ฆอซาลี คนหนึ่งนั้นจะไม่สามารถถึงระดับขั้นของการถือศีลอดขั้นที่สองนี้ได้นอกจากจะต้องผ่าน 6 เงื่อนไขด้วยกัน คือ ระงับจากการดูจากทุกๆ สิ่งที่ไม่ดีและสิ่งน่าเกลียด รักษาลิ้นจากการพูดที่ไร้สาระ โกหก นินทา พูดในสิ่งที่ไม่ดี และจำเป็นที่จะต้องนิ่งเงียบ ใช้เวลาเพื่อระลึกถึงอัลลอฮฺ อ่านอัลกุรอ่าน รักษาการฟังจากคำพูดคำกล่าวที่ไม่ดี ป้องกันอวัยวะของร่างกายทุกส่วนจากการไปกระทำสิ่งที่เป็นบาป ไม่มากในการละศีลอดจนทำให้ท้องเต็มไปด้วยอาหาร หัวใจของเขาถูกครอบงำด้วยกับความยำเกรงต่อพระผู้เป็นเจ้าอยู่เสมอ และมีความวาดหวังว่าการถือศีลอดนั้นจะถูกตอบรับจากพระองค์อัลลอฮฺ

ระดับขั้นที่สาม

คอวาศุล คอวาศ( صوم خواص الخواص ) คือ ถือศีลอดหรือระงับหัวใจจากประโยชน์ทางโลกที่สั้น(ที่หลอกลวง) และความคิดในเรื่องทางโลกพร้อมกันนั้นยับยั้งจากทุกๆ สิ่งที่นอกเหนือจากอัลลอฮฺ ถือศีลอดประเภทนี้มีความหมายอีกเช่นกัน คือ การระงับหัวใจจากทุกๆ สิ่งที่อารมณ์มีความต้องการ ความปรารถนาในสิ่งที่ต่ำต้อย และความคิดในเรื่องของทางโลก พร้อมป้องกันความนึกคิดจากสิ่งต่างๆที่นอกเหนือจากอัลลอฮ (shaum al-Qalbi ‘an al-Himam ad-Duniyati wa al-Ifkaar al-Dannyuwiyati wakaffahu ‘ammaa siwa Allaah bi al-Kulliyati) ในทัศนะของอิหม่าม อัล-ฆอซาลี การถือศีลอดระดับขั้นที่สามนี้เป็นระดับขั้นการถือศีลอดของบรรดานบี บรรดาผู้สัจจริง และบรรดาผู้ใกล้ชิดกับพระองค์อัลลอฮฺ

ถอดความโดย: อิบนุอะหมัด อัลฮาชีมีย์
ที่มา: อุลามะอฺที่ข้าพเจ้ารู้จัก