เนื่องจากใกล้เทศกาลอิดิลอัฎฮาเข้าไปทุกที จึงนำเสนอบทความสรุปประเด็นสำคัญของการทำกุรบานให้มุสลิมได้ทราบและเข้าใจรวมทั้งปฎิบัติกันอย่างถูกต้อง

สัตว์ที่ใช้เชือดกุรบานต้องมีอายุครบตามเกณฑ์กำหนด ดังนี้

1. อูฐ ต้องมีอายุครบ  5 ปี

2. วัว ต้องมีอายุครบ 2 ปี (ตามทรรศนะของนักวิชาการส่วนมาก เช่น อาบีฮานีฟะฮ์,อัชชาฟิอีย์และอะหมัด, ส่วนมาลิกมีทรรศนะว่าต้องมีอายุครบ 3 ปี )

3. แพะ ต้องมีอายุครบ 1 ปี และแกะต้องมีอายุครบ 6 เดือน

สัตว์ที่ใช้เชือดกุรบานต้องมีลักษณะที่สมบูรณ์สวยงามไม่พิกลพิการหรือมีตำหนิที่น่ารังเกียจอย่าง ชัดเจน เช่น ตาเขเสียอย่างน่าเกลียดหรือบอดข้างเดียว ป่วยอาการหนักมากขาเป๋ ขาหัก เขาหัก ผอมแห้งโซ  ฟันหักหมด ทั้งปาก  ไม่มีใบหู ปากแหว่ง  หูแหว่ง จมูกแหว่ง หางขาด และอื่นๆอีก ที่เป็นตำหนิน่าเกลียด อย่างชัดเจน  ดังรายงานจากบะรออฺบุตรอาซิบ  ท่านรอซูลทรงกล่าวว่า

أَرْبَعٌ لاَ تَجُوْزُ فِيْ الأَضَاحِيْ الْعَوْرَاءُ الْبَيِّنُ عَوَرُهَا وَالْمَرِيْضَةُ الْبَيِّنُ مَرَضُهَا وَالْعَرْجَاءُ الْبَيِّنُ عَرَجُهَا وَالْعَجْفَاءُ الَّتِيْ لاَ تُنْقِيْ

“มีสัตว์สี่ประเภทที่ไม่อนุญาตให้นำมาทำกอุฎหิยะฮ์ คือ สัตว์ที่ดวงตาเสียหนึ่งข้าง อย่างชัดเจน สัตว์ที่มี อาการเจ็บป่วยอย่างชัดเจน สัตว์ที่ขาพิการหนึ่งขาอย่างชัดเจน และสัตว์ที่ ผอมแห้งจนออกเดินหากิน เองไม่ได้ ”

จากบันทึกของอะหมัด,มุสลิม,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์, อันนะซาอีย์และอิบนิมาญะฮ์

ท่านค่อลีฟะฮ์อาลีเคยกล่าวว่า

أَمَرَنَا رَسُوْلُ اللهِ أَنْ نَسْتَشْرِفَ الْعَيْنَ وَ الأُذُنَ  وَلاَ نُضَحِّيَ بِعَوْرَاءَ وَلاَ مُقَابِلَةٍ وَلاَ مُدَابِرَةٍ 
وَ لاَ خَرْقَاءَ وَلاَ شَرْقَاءَ

"ท่านรอซูลทรงกำชับให้พวกเราพิถีพิถัน โดยเลือกสัตว์ที่มีดวงตาและใบหูที่สมบูรณ์ ไม่พิกลพิการ ท่านห้ามพวกเราเชือดกุรบาน ด้วยสัตว์ที่ตาเขเสีย สัตว์ที่ใบหูถูกเฉือนจนขาด หรือหู ฉีกขาดหรือแม้กระ ทั่งมีใบหู่เป็นรูโหว่น่าเกลียด "

จากบันทึกของอะหมัด,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์, อันนะซาอีย์และอิบนิมาญะฮ์

และยังมีรายงานอีกว่า

أَنَّ النَّبِيَّنَهَى عَنْ أَعْضَبِ الأُذُنِ وَالْقَرْنِ

“แท้จริงท่านนาบีทรงห้ามทำกุรบานด้วยสัตว์ที่ใบหูขาดแหว่งหรือเขาแตกหัก ”

จากบันทึกของอะหมัด,อาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์และอันนะซาอีย์

ดังนั้นสัตว์ที่ประสงค์จะนำมาเชือดเป็นกุรบานจึงสมควรและจำเป็นจะต้องมีลักษณะ และรูปพรรณสริระที่สมบูรณ์ ที่สุด มีอายุครบบริบูรณ์ ร่างกายอ้วนพลี ไม่มีลักษณะพิกลพิการอย่าง น่าเกลียดแต่อย่างใด และสมควรเป็นสัตว์ที่ เนื้อมีรสชาตอร่อยนุ่มเมื่อนำไปปรุงรับประทานเป็นอาหาร

ส่วนกรณีที่สัตว์มีตำหนิเพียงเล็กน้อยไม่น่าเกลียดอนุญาตให้เชือดทำกุรบานได้ และหากผู้เป็นเจ้าของไม่ชอบใจ เมื่อสัตว์มีตำหนิเพียงเล็กน้อยให้เปลี่ยนตัวใหม่ ได้ทันที มีรายงานว่าอาบูบุรดะฮ์ปรึกษาท่านรอซูลว่า “ ข้าพเจ้าไม่ ประสงค์จะเชือดสัตว์ที่มีตำหนิตรงเขากับหู ” (ไม่สวยเพราะเล็กและสั้นกว่าปกติ)  ท่านรอซูลจึงแนะนำว่า “เมื่อ ท่านประสงค์เช่นนั้นท่านก็ไม่ต้องเชือดมัน แต่ท่านอย่าห้ามผู้อื่นเชือดมัน ”

และหากสัตว์ที่ผู้เป็นเจ้าของเคยตั้งใจไว้ว่าจะเชือดทำกุรบาน แต่ต่อมาภายหลังสัตว์ตัวนั้นเกิดมีตำหนิที่น่าเกลียด ย่างชัดเจน จำเป็นต้องเปลี่ยนเป็นสัตว์ ตัวใหม่ทันที่ถ้ามีความสามารถพอ และหากไม่มีความสามารถพอก็อนุโลม ให้ใช้สัตว์ตัวเดิมได้ อินชาอัลลอฮ์  ดังมีรายงานจากอาบีสะอีดอัลคุดรีย์ว่า “ข้าพเจ้าเคยซื้อแกะไว้ตัวหนึ่งเพื่อ เชือดทำอุฎหิยะฮ์ แต่ต่อมาสุนัขจิ้งจอกได้กัดหางแกะจนขาดวิ่น ข้าพเจ้าจึงสอบถามจากท่านรอซูล ว่าจะสามารถ เชือดแกะตัวนั้นทำกุรบานได้อีกหรือไม่ ? อย่างไร ?  ท่านรอซูลทรงตอบชี้แจงว่า “ มิเป็นไรหรอก  ท่านจงเชือดแกะตัวนี้นทำกุรบานเถิด ”

สัตว์ประเภทใดที่สมควรเชือดเป็นกุรบานมากที่สุด?

นักวิชาการส่วนมากมีทรรศนะและความเข้าใจตรงกันว่า อูฐ เป็นสัตว์ที่สมควรเชือดเป็นกุรบานมากที่สุด รองจาก นั้นเป็นวัว,แกะและแพะตามลำดับ ทั้งนี้เพราะท่านรอซูลทรงเคยชี้แจงถึงผลบุญหรือกุศลสำหรับผู้ไปละหมาดวันศุกร์ อย่างเป็นลำดับตามความประเสริฐของการทำกุรบานไว้ดังนี้รายงานจาก อาบีฮุรอยเราะฮ์ ท่านรอซุลกล่าวว่า

مَنِ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمْعَةِ غَسْلَ الْجَنَابَةِ ثُمَّ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الأُوْلَى فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَدَنَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الثَّانِيَّةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ بَقَرَةً ، وَمَنْ رَاحَ فِيْ السَّاعَةِ الثَّالِثَةِ فَكَأَنَّمَا قَرَّبَ كَبْشًا أَقْرَنَ .. .. الخ )

 “บุคคลใดอาบน้ำชำระร่างกายในวันศุกร์เหมือนการอาบน้ำวาญิบ ( เพื่อไปละหมาดญุมอะฮ์ ) จากนั้นเขา ออกไปมัสยิดตั้งแต่ชั่วโมงแรก เขาจะได้รับกุศลเหมือนทำกุรบานด้วยอูฐหนึ่งตัว และเมื่อเขาออกไป มัสยิดในชั่วโมงที่สองเขาจะได้รับกุศลเหมือนทำกุรบานด้วยวัวหนึ่งตัว และเมื่อเขาออกไปมัสยิดใน ชั่วโมงที่สามเขาจะได้รับกุศลเหมือนกับทำกุรบานด้วยแกะตัวงามหนึ่งตัว  และเมื่อเขาออกไปมัสยิด ในชั่วโมงที่สี่ เขาจะได้รับกุศลเหมือนทำกุรบานด้วยไก่หนึ่งตัว .. .. ”

จากบันทึกของอะหมัด,อัลบุคอรีย์และมุสลิม

ส่วนอิหม่ามมาลิกมีทรรศนะและความเข้าใจว่า สัตว์ที่สมควรและเหมาะสมที่สุดสำหรับเชือดทำกุรบานคือ แกะ หรือแพะ รองจากนั้นคือวัวและอูฐตามลำดับ ด้วยเหตุผลที่ว่าท่านรอซูล เชือดกุรบานด้วยแกะหรือแพะเท่านั้น ซึ่งโดยปกติแล้วท่านรอซูลจะทำและสอนให้ทำแต่เฉพาะของที่ดีมีคุณค่าและผลบุญตอบแทน ที่สุดเท่านั้น  และด้วยอีกเหตุผลที่ว่า พระองค์อัลลอฮ์ทรงเรียกสัตว์กุรบานที่ญิบรีลนำมาไถ่แลกตัวอิสมาอีลจากการเชือดของ อิบรอฮีมครั้งนั้นว่า ษิบหฺอะซีม   ذِبْحٌ عَظِيْمٌ แปลว่า สัตว์เตรียมไว้เพื่อเชือดที่ยอดเยี่ยมที่สุด และอัลลอฮ์ทรง ประกาศให้วีรกรรมและเกียรติคุณครั้งนั้นหรือการเชือดสัตว์ ( ษิบหฺอะซีม ) ตัวนั้นเป็นเยี่ยงอย่างแกชนรุ่นหลังสืบไป  ( โปรดดูอัลกุรอานบทอัสซอฟฟ้าต โองการที่ 107-108 )

สัตว์กุรบานสามารถแบ่งส่วนเพื่อให้กระจายทั่วถึงตามอัตราต่อไปนี้

อูฐ กระจายส่วนได้   7  ส่วนตามทรรศนะของนักวิชาการส่วนมาก มีบางทรรศนะระบุว่า อูฐนั้นสามารถกระจาย ส่วนได้ถึง 10 ส่วน ( ในการนี้ท่านอิหม่ามอิบนุ ก็อยยิมอัลเญาซียะฮ์ได้อธิบายชี้แจง เพื่อมิให้เกิดความขัดแย้งระ หว่างทรรศนะที่ประกอบด้วยการอ้างอิงตัวบทหลักฐานที่ถูกต้องไว้ว่า อูฐนั้นสามารถกระจายเพิ่มเป็น 10 ส่วนได้ กล่าวคือ อูฐที่มีรูปร่างสัด ส่วนมาตรฐานทั่วไปกระจายได้เพียง 7 ส่วน  และอูฐตัวใหญ่ ๆ มีสัดส่วนทีใหญ่โตกว่า ปกติทั่ว ไปกระจายได้ 10 ส่วน โดยอาศัยหลักฐานต่อไปนี้  มีรายงานว่าท่านสะอีดอิบนุลมุซัยยิบเคย กล่าวว่า

                         أَنَّ الْجَزُوْرَ عَنْ عَشْرَةٍ وَ الْبَقَرَةَ عَنْ سَبْعَةٍ

“แท้จริงอูฐหนึ่งตัวกระจายส่วนได้สำหรับ 10 คน และวัวหนึ่งตัวกระจายส่วนได้สำหรับ 7 คน ”

ท่านอิบนุอับบาสกล่าวว่า    

كُنَّا مَعَ النَّبِيْ  فِيْ سَفَرٍ فَحَضَرَ الأَضْحَى فَاشْتَرَكْنَا فِيْ الْجَزُوْرِ عَنْ عَشْرَةٍ     وَفِيْ  الْبَقَرَةِ عَنْ سَبْعَة

“พวกเราร่วมเดินทางพร้อมกับท่านาบี  เมื่อถึงวันอีดอัฎฮา พวกจึงเราร่วมกันเชือดกุรบานด้วยอูฐ 1 ตัว สำหรับจำนวน 10 คน  และเชือดวัวอีก 1 ตัวสำหรับ 7 คน ”

จากบันทึกของอาบีดาวู้ด,อัตติรมิซีย์และอิบนิมาญะฮ์

ท่านรอฟิออฺเคยกล่าวว่า

أَنَّ   النَّبِيَّ  قَسَمَ فَعَدَلَ عَشْرَةً مِنَ الْغَنَمِ بِبَعِيْرٍ

“ท่านรอซูลทรงจัดสรรแบ่งปศุสัตว์ให้กับซอฮาบะฮ์ โดยกำหนดให้แพะและแกะ 10  ตัวเท่ากับอูฐ 1 ตัว ”

จากบันทึกของอัลบุคอรีย์และมุสลิม

และทรรศนะที่ท่านอิบนุลก็อยยิมนำเสนอเป็นทรรศนะที่ได้รับการยอมรับในหมู่นักวิชาการจำนวนมาก   เพราะเป็น การรวมหลัก ฐานเข้าด้วยกัน

1.วัว กระจายส่วนได้   7   ส่วน    ตามหลักฐานข้างต้น

2.แกะหรือแพะ  ตัวละ  1  ส่วน

สัตว์กุรบานหนึ่งตัว  สามารถเชือดให้กับสมาชิกในครอบครัวทั้งหมด

     ในกรณีที่สมาชิกในครอบครัวมีความพร้อมด้านทุนทรัพย์ สามารถเชือดสัตว์กุรบานด้วยส่วนของตนเองได้ เป็นการดีสำหรับเขา (อัฟฎ็อล) ที่จะเชือด สัตว์กุรบานด้วยส่วนของตนเองเป็นการเอกเทศ หากสมาชิกในครอบครัว ไม่มีความพร้อมด้านทุนทรัพย์ ศาสนาเห็นชอบให้ผู้นำครอบครัวเชือดสัตว์กุรบานหนึ่งตัว สำหรับแทนสมาชิก ทั้งหมด แม้เพียงแกะหรือแพะหนึ่งตัวก็ใช้ ได้และสามารถแทนคนทั้งหมดได้แม้จะมีจำนวนมากก็ตาม ดังหลักฐาน เหล่านี้ อาอิชะฮ์กล่าวว่า

أَنَّ   النَّبِيَّ ضَحَّى عَنْ نِسَائِهِ بِالْبَقَرِ

“ท่านนาบีทรงเชือดวัว 1 ตัวเป็นกุรบานให้กับภรรยาทั้งหมด ”

ในบางรายงานจากพระนางอาอิชะฮ์ระบุเพิ่มเติมว่า

“ท่านรอซูลทรงเชือด แกะ 1 ตัวเป็นอุฎหิยะฮ์ให้ตัวเองและคนในครอบครัวทั้งหมด ”

จากบันทึกของอัลบุคอรีย์และมุสลิม

และมีรายงานจากอิบนิชิฮาบว่า

مَا نَحَرَ رَسُوْلُ اللهِ عَنْ أَهْلِ بَيْتِهِ إِلاَّ بَدَنَةً وَاحِدَةً أَوْ بَقَرَةً وَاحِدَةً

 “ท่านรอซูลนั้นไม่เคยเชือดกุรบานให้กับครอบครัวนอกจากด้วยการเชือดอูฐหรือวัวเท่านั้น ”

จากบันทึกของมาลิก

อับดุลลอฮ์อิบฮิชาม กล่าวอีกว่า

كَانَ رَسُوْلُ اللهِ   يُضَحِّيْ بِالشَّاةِ الْوَاحِدِةِ عَنْ جَمِيْعِ أَهْلِهِ

“ท่านรอซูลทรงเชือดแกะ 1 ตัวเป็นอุฎหิยะฮ์ให้กับคนในครอบครัวทั้งหมด ”

จากบันทึกของอัลฮาเก็ม

- ฮาลาลไทยแลนด์ -